Behawioryzm

Książka Burrhusa F. Skinnera, jednego z najważniejszych przedstawicieli behawioryzmu, zawiera wiele kontrowersyjnych tez. Począwszy od założenia, że przyczyn zachowań należy szukać nie w osobowości, lecz w środowisku zewnętrznym, aż do przekonania, że społeczeństwo powinno opierać swoje zasady na warunkowaniu instrumentalnym.

Rodzi się więc pytanie: Czymże jest behawioryzm? Z  jakich korzysta metod i instrumentów?

Czy faktycznie ignoruje świadomość człowieka, jego uczucia i stany umysłu?
Nie są to pytania łatwe, ale właśnie według Skinnera zachowanie człowieka, jego osiągnięcia w uczeniu się i pracy twórczej, jego kontakty interpersonalne i działalność organizacyjna są zależne od wyposażenia genetycznego oraz od środowiska fizycznego i społecznego.

Środowisko to, a więc instytucje kulturalne, partie polityczne, system szkolny czy sytuacja w rodzinie sterują ludzkim działaniem. Zgodnie z tym w prostych układach instytucjonalnych zachowanie człowieka jest nieskomplikowane. Struktura zachowania jest w dużym stopniu kopią struktury środowiska. Z Jego rozumienia i opracowania teorii warunkowania sprawczego dowiadujemy się, że jest kładziony nacisk na pozytywne wzmocnienia.

Skinner uważa, że prawdziwe uczenie się zależy głównie od tego jakim zachowaniom towarzyszy wzmocnienie. W procesie sterowania ważną rolę odgrywają metody konstruowania reakcji człowieka. Wśród nich szczególne znaczenie posiada metoda kolejnych przybliżeń. W początkowym etapie uczenia się nauczyciel czy psychoterapeuta nagradzają zachowania, które są wprawdzie bardzo odległe od pożądanych, ale które zostały już opanowane przez człowieka. Stopniowo kryteria wzmacniania stają się coraz bardziej surowe. W kolejnych etapach nauczyciel zaczyna nagradzać jedynie bardziej złożone reakcje, które są zbliżone do reakcji zaplanowanej.

fot. panthermedia

Dzięki metodzie kolejnych przybliżeń człowieka zdolny jest podejmować działania o najwyższym stopniu komplikacji. Jako wykładowca i edukator często dotykam problematykę psychologii behawioralnej prowadząc warsztaty dla nauczycieli. Zachęcam do przeczytania książki Skinnera „Behawioryzm”, ponieważ stawia trudne pytania, ale też udziela odpowiedzi w problematyce, np. strachu.

Behawiorysta mówi o reakcjach fizjologicznych, ekspresji mimicznej, ruchach, sytuacjach groźnych, jednak słuchacz nieuprzedzony, a nawet sam behawiorysta, rozumieją dany opis pod warunkiem, jeśli równocześnie, choćby bezwiednie, odnoszą go do odpowiednich subiektywnych przeżyć. Pozycja niezbędna we współczesnej psychologii, zachęcam wszystkie otwarte umysły, dajmy się poprowadzić Skinnerowi, uczmy się od wielkich.